Địa chỉ: 66/4 Nhiêu Tứ, P.7, Q. Phú Nhuận, TP. Hồ Chí Minh
Địa chỉ: 66/4 Nhiêu Tứ, P.7, Q. Phú Nhuận, TP. Hồ Chí Minh
NHÂN VẬT QUYỀN NĂNG BẬC NHẤT TRONG LĨNH VỰC THIẾT KẾ HIỆN ĐẠI [1]
Hai nhân vật trong tấm hình được chụp vào năm 1949, cách đây tròn 70 năm đang đang giao tế với nhau bằng nụ cười và ánh mắt trong dáng vẻ tự nhiên, thân tình, thư thả. Thoạt nhìn họ phong lưu, lịch duyệt, trải đời.
Người phụ nữ quý phái đang ngồi cạnh kiến trúc sư tài danh Eero Saarinen vốn là một đứa trẻ mồ côi cả Cha lẫn Mẹ khi vừa 12 tuổi đời được đưa vào Kingswood - một trường nội trú dành cho nữ sinh và là một phần của Cộng đồng Giáo dục Cranbrook ở Bloomfield Hills, bang Michigan - một tổ chức giáo dục và nghệ thuật do Eliel Saarinen - kiến trúc sư nổi tiếng thế giới người Mỹ gốc Phần Lan là một Giáo sư, đồng thời cũng là chủ tịch.
Ghi nhận năng khiếu và sự quan tâm của Florence Margaret Schust (nhũ danh Shu) - tên đứa trẻ đối với kiến trúc, Eliel và vợ, Loja - một nhà thiết kế chất liệu vải đã cùng nhau giáo dưỡng Florence bằng tấm lòng nhân ái của những người trí thức thời đại. Cô cũng trở nên thân thiết với con trai của họ, một chàng trai hơn cô 7 tuổi tên là Eero và thường xuyên nghỉ Hè tại cố hương Phần Lan với cả gia đình. Năm 14 tuổi, Florence đã thiết kế những ý tưởng đầu tiên về một ngôi nhà, bộc lộ những nhạy cảm đặc biệt của riêng mình về kiến trúc.
Sau khi tốt nghiệp trung học năm 1934, cô lần lượt theo học tại những trường thiết kế cấp tiến nhất, từ Viện Nghệ thuật Cranbrook [2] theo lời khuyên của Eliel Saarinen trước khi đến New York học Kiến trúc tại Đại học Columbia, nối tiếp là quá trình học tập tại Học viện Armour Chicago [3] theo lời khuyên của Alvar Aalto, một kiến trúc sư Phần Lan lỗi lạc khác trước khi trải nghiệm 2 năm nghiên cứu chuyên sâu tại Hiệp hội Kiến trúc Luân Đôn [4]. Từ nền tảng đó, cô gái mồ côi năm nào đã không ngừng tu dưỡng bản thân và trở thành một thiếu nữ có tư tưởng vô cùng hiện đại. Tại Cranbrook, những đồng môn thân thiết của cô bao gồm Charles và Ray Eames, Harry Bertoia và cả người anh Eero Saarinen.
Tháng 9 năm 1939, khi Thế chiến II bùng nổ, cô trở về Mỹ làm việc tại Boston cho Walter Gropius, người sáng lập Trường Bauhaus lẫy lừng lúc này đang là Khoa trưởng Khoa Kiến trúc của Trường Cao học Thiết kế Harvard và kiến trúc sư nổi tiếng người Mỹ gốc Đức Marcel Breuer - người cũng từng là Giáo sư của Trường Bauhaus.
Mùa Thu năm 1940, tại Học viện Armour Chicago, người Thầy của Florence là Mies Van Der Rohe - vị giám đốc cuối cùng của trường Bauhaus mà lúc này tên tuổi đã gắn liền với Phong cách Quốc tế [5] đầy sức ảnh hưởng đối với thế giới hiện đại. Tại đây, cô được Mies truyền thụ những điều về sau sẽ trở thành phương châm của cô trong suốt toàn bộ sự nghiệp: nghiêm ngặt và rất có phương pháp. “một năm, một năm rất giá trị” [6] – Florence về sau hồi tưởng.
Sau khi tốt nghiệp, Florence làm việc tại nhiều văn phòng khác nhau: Herbert Bayer, Raymond Loewy và Richard Marsh Bennett trước khi làm việc tại công ty mới được thành lập của Harrison, Abramovitz và Fouilhoux - các kiến trúc sư của Trung tâm Rockefeller [7], trụ sở Liên hiệp quốc [8] và Trung tâm Lincoln [9]. Tại những nơi trên, cô thường được giao phụ trách mảng nội thất, một việc rất thường gặp đối với các nữ kiến trúc sư đương thời.
Năm 1941, để theo đuổi công việc kiến trúc, Florence chuyển tới New York và gặp Hans Knoll, một người Đức di cư đến Mỹ vào năm 1938 và vào năm 1940 đã thành lập hãng nội thất hiện đại mang tên mình. Tại đây, Hans đã giao cho Florence khi mới 24 tuổi nhiệm vụ thiết kế nội thất văn phòng của Bộ trưởng Bộ Chiến tranh Hoa Kỳ Henry L. Promotionson và cô đã thực hiện nhiệm vụ khó tin này một cách thuyết phục. Từ đó, cô trở thành chuyên gia nội thất của hãng.
Năm 1946, Knoll Associates, Inc. được thành lập. Hai tháng sau đó, Hans và Florence kết hôn. Năm 1950, họ mạo hiểm cho xây dựng một nhà máy sản xuất đồ nội thất hiện đại tại East Greenville thuộc miền Đông Pennsylvania, nơi có nhiều thợ thủ công lành nghề người Mỹ gốc Đức. Sau những thử thách ban đầu, công việc kinh doanh cuối cùng đã cất cánh. Vợ chồng nhà Knoll đã chính xác khi cho rằng kiến trúc hiện đại Mỹ thời hậu chiến sẽ đòi hỏi việc đồng bộ đồ nội thất hiện đại và tiềm năng lớn của đồ nội thất hiện đại sẽ là các không gian văn phòng, một thành tựu của nền kinh tế hiện đại.
Cùng với đó, dưới tổ chức Knoll Associates, Knoll Planning Unit và Knoll Textiles cũng liên tiếp ra đời do Florence Knoll trực tiếp dẫn dắt. Khi Hans Knoll mất vào năm 1955 vì một tai nạn giao thông, cô giữ vai trò chủ tịch cho đến khi nghỉ hưu vào năm 1965. Dưới bàn tay kỳ tài của Florence, hàng loạt thiết kế nội thất độc quyền cho các tập đoàn danh tiếng bậc nhất nước Mỹ được thực hiện, từ IBM, General Motors, Standard Oil, General Life Insurance, CBS hay Seagram.
"Cuộc cách mạng về không gian văn phòng được bắt đầu cách đây 20 năm và người phụ nữ dẫn dắt nó ngày nay là nhân vật quyền năng nhất trong lĩnh vực thiết kế hiện đại." - Thời báo New York năm 1964 đã tán dương bộ óc đặc biệt của nước Mỹ trong lĩnh vực thiết kế. Tư tưởng hiện đại của Florence Knoll vẫn còn để lại trong nhận định vượt thời gian của cô về thiết kế: Sự chặt chẽ và toàn diện trong tổ chức không gian kiến trúc và thiết kế chỉ trở nên hiệu quả khi người thiết kế không phạm vào những sai lầm cố hữu của việc trang trí đơn thuần. "Tôi không phải là người trang trí. Nơi duy nhất tôi từng trang trí là căn nhà của chính tôi." [ 10] - cô tuyên bố mạnh mẽ.
Nhờ uy tín của Florence, hãng Knoll đã được cấp quyền sản xuất và phát hành những mẫu thiết kế của các nhà thiết kế khác, góp phần để những mẫu thiết kế hiện đại bất hủ như ghế Barcelona [11], ghế Brno [12], ghế Tử cung [13], ghế Châu chấu [14], ghế Tulip [15], ghế Kim cương [16] và các mẫu ghế Bertoia, bàn và ghế da Albini [17], ghế Kéo [18], ghế Cesca [19], ghế Wassily [20], bàn Cánh hoa [21], bàn Lốc xoáy [22] được lan tỏa khắp thế giới, đồng thời tên tuổi của các nhà thiết kế cũng được vang danh và ghi nhận. Phần nhiều trong số họ là những Giáo sư, đồng nghiệp cũ của cô như Mies Van Der Rohe, Marcel Breuer hay bạn bè như Harry Bertoia, Franco Albini, Pierre Jeanneret, Isamu Noguchi, Charles và Ray Eames, và tất nhiên không thể thiếu người anh kỳ tài của Florence, kiến trúc sư Eero Saarinen. Riêng Florence, cô đã trực tiếp sáng tác hơn 100 mẫu thiết kế đồ nội thất, chiếm hơn một nửa nguồn sản phẩm sáng tạo của thương hiệu Knoll và đến ngày nay, con người hiện đại vẫn có thể nhìn thấy chúng trong những bộ sưu tập tại các bảo tàng nghệ thuật trên khắp thế giới dù vẫn liên tục được sản xuất ở ngoài đời, một trường hợp cực kỳ đặc biệt trong lịch sử.
Năm 1960, cô từ nhiệm vị trí chủ tịch Knoll Associates nhưng vẫn tiếp tục làm việc trong vai trò cố vấn cũng như giám đốc thiết kế. Dự án cuối cùng cô thực hiện là nội thất của tòa văn phòng CBS với hơn 1000 nhân viên tại New York từ thỉnh cầu của vị chủ tịch CBS - ngài Frank Stanton. Ông tin rằng tài năng, tầm nhìn và khiếu thẩm mỹ của Florence sẽ đưa Black Rock [23] sánh ngang tòa kiến trúc tầm vóc Seagram của kiến trúc sư vĩ đại Mies Van Der Rohe - người Thầy 20 năm trước của cô tại Học viện Armour Chicago.
Nội thất Florence thiết kế riêng cho công trình CBS được cho là đỉnh cao sự nghiệp của cô, đồng thời xác định một chuẩn mực thẩm mỹ mới đối với Chủ nghĩa Hiện đại Mỹ và đưa một người phụ nữ bước lên vũ đài danh vọng như một nhà cải cách tiền phong hàng đầu của nền văn hóa Mỹ trong lĩnh vực thiết kế. Không gian tối giản nhưng nội lực thẩm mỹ đầy sâu thẳm của Florence chưa bao giờ trở nên sắc nét hơn như vậy tại đây. Tại phòng chủ tịch, những vật liệu tự nhiên tạo nên các bức tường và sàn - gỗ, đá cẩm thạch, sợi gai dầu và len được cấu thành sáu mặt phẳng để nhấn mạnh kích thước vật lý và sức căng bề mặt trong không gian. Chúng tạo nên phông nền cho bố cục trừu tượng được tạo thành bởi những vật thể độc lập - những chiếc ghế, bức tranh, kệ, tủ và tác phẩm điêu khắc – tựa sát vào những mặt phẳng này. Những đồ nội thất này và những tác phẩm nghệ thuật - tủ treo, bàn đơn, hai chiếc ghế Brno và những tác phẩm điêu khắc trừu tượng – được chiết xuất thành những cấu hình đơn giản nhất, thiết lập những cấu trúc hình học không gian chính xác hay sử dụng những đường cong để tạo ra sự tương phản với các đường nét kiến trúc khác. Chiều cao đồ nội thất được xử lý thấp một cách đáng kinh ngạc, cho phép một cơ thể con người khi thẳng đứng có thể chiếm lĩnh một không gian tự do và hoàn toàn không gặp bất kỳ một trở ngại nào. Văn phòng nhân viên điều hành được định hình không phải bởi mặt phẳng của những bức tường - hoàn toàn nâu sẫm – mà bởi các mẫu đồ nội thất sáng màu đứng độc lập. Các phòng hội thảo hoàn toàn màu be, nhấn mạnh vào điểm trung tâm vật lý của không gian là chiếc bàn hội thảo – hoàn toàn tương phản với màu nâu của gỗ gụ. Bản thiết kế CBS của Florence đã trở thành kim chỉ nam và truyền cảm hứng cho rất nhiều kiến trúc sư trên thế giới về thiết kế văn phòng kể từ đó và mãi mãi về sau.
Trong khi vẫn đang hoàn thiện thiết kế nội thất cho văn phòng CBS, Florence chuyển tới Florida để sống một cuộc đời lặng lẽ một năm trước khi rời Knoll. Chính tại đó vào năm 1964, tạp chí Times đã phỏng vấn cô. Ngoài những lời tán dương về tư tưởng hiện đại của một nhân vật lẫy lừng trong giới thiết kế, người ta còn thấy ở đây những góc cạnh của đời người: “Bàn tay của cô, với những móng tay cắt ngắn và không sơn vẽ, không chỉ là bàn tay của một người cực kỳ bận rộn và sáng tạo mà còn là viên ngọc lục bảo khổng lồ và độc nhất trong kỷ nguyên của chúng ta”, “nữ kiến trúc sư thành công nhất tại bất cứ nơi đâu”, “thúc đẩy Chủ nghĩa Hiện đại hơn bất kỳ ai khác”.
70 năm đã trôi qua kể từ khoảnh khắc lịch duyệt và thân tình được ghi lại khi hai anh em - hai nhà thiết kế lừng danh thế giới ngồi bên chiếc ghế Tulip cùng sự duy mỹ sẽ trở nên vượt thời gian của nó. Florence mất vào đầu năm 2019, thọ 102 tuổi, sau khi đã sống gấp đôi quãng thời gian tồn tại trên thế giới của người anh tài hoa nhưng yểu mệnh của mình - kiến trúc sư Eero Saarinen lỗi lạc [24], chỉ có di sản của cô còn lại đây, trong từng mẫu thiết kế vẫn đang hàng ngày được sản xuất và lưu truyền, không chỉ riêng dưới bầu trời nước Mỹ mà ở bất kỳ đâu trên thế giới, những nơi mà Chủ nghĩa Hiện đại và con người hiện đại còn hiện diện, còn trắc ẩn về nhân vật quyền năng bậc nhất trong lĩnh vực thiết kế hiện đại vào kỷ nguyên của chúng ta.
Nguồn ảnh: Knoll, Inc.
[1] - “The single most powerful figure in the field of modern design.” – The New York Times, 1964
[2] - Cranbrook Academy of Art
[3] - Armour Institute of Chicago, nay là Học viện Công nghệ Illinois (Illinois Institute of Technology)
[4] - London Architectural Association
[5] - International Style
[6] - “a year, a very valuable year”
[7] - Rockefeller Center
[8] - The United Nations
[9] - Lincoln Center
[10] - “I am not a decorator. The only place I decorate is my own house.”
[11] - Barcelona chair, 1929 – Mies Van Der Rohe & Lilly Reich
[12] - Brno chair, 1929-1930 – Mies Van Der Rohe & Lilly Reich
[13] - Womb chair, 1946 – Eero Saarinen
[14] - Grasshopper chair, 1946 – Eero Saarinen
[15] - Tulip chair, 1956 – Eero Saarinen
[16] - Diamond chair, 1952 - Harry Bertoia
[17] - The “Albini” desk and leather armchair, 1950s - Franco Albini
[18] - Scissor chair, 1957 - Pierre Jeanneret
[19] - Cesca chair, 1928 - Marcel Breuer
[20] - Wassily chair, 1925-1926 - Marcel Breuer
[21] – Petal dining table, 1960 - Richard Schultz
[22] – Cyclone table, 1953 - Isamu Noguchi
[23] – Biệt danh của tòa nhà văn phòng CBS tại New York vì vật liệu đá hoa cương đen hoàn thiện mặt ngoài của nó
[24] - Eero Saarinen mất trên bàn phẫu thuật sau một cơn u não vào năm 1961 ở tuổi 51
P/s: Ghi rõ nguồn hac-home.vn khi trích dẫn bài viết! Trân trọng!
Báo giá
